źródło: Flickr.com

Skuteczna komunikacja międzykulturowa wymaga, abyśmy uważnie zapoznali się z komunikacyjnym stylem przyjętym w danej kulturze, który pod wieloma ważnymi względami może okazać się zupełnie inny od stylu, jaki dominuje w naszym kraju. Uzdolniony kulturowo doradca to taki, który jest świadomy i wyczulony na swój własny bagaż kulturowy.

Oznacza to, że musimy zacząć od odrzucenia etnocentrycznego poglądu głoszącego, że komunikacyjny styl naszej własnej kultury jest najlepszy.

Ogromny wpływ niewerbalnych sygnałów czy zachowań komunikacyjnych na skuteczną komunikację międzykulturową staje się oczywisty, gdy uznamy, że kultura jest przede wszystkim zjawiskiem niewerbalnym, ponieważ większość aspektów danej kultury jest wyuczona raczej przez obserwację i naśladowanie niż przed bezpośrednią werbalną instrukcję czy określone słowa. Fundamentalne wartości kulturowe są przekazywane niejawnie, bez udziału świadomości, głównie przez środki niewerbalne.

Reklama

Większość istotnych różnic kulturowych w zachowaniu niewerbalnym dotyczy pięciu wymiarów:

• bezpośredniości i ekspresyjności,
• indywidualizmu,
• męskości,
• dystansu,
• władzy,
• wysokiego i niskiego kontekstu.

Jeśli odróżnimy jedną kulturę od pozostałych na podstawie tych pięciu wymiarów, to powinny uwidocznić się najważniejsze sygnały i zachowania niewerbalne, które współtworzą styl komunikacji niewerbalnej przyjęty w tej kulturze. Dokładniejsza analiza tej koncepcji autorstwa Andersena (1988) uwypukla znaczenie tych wymiarów.

Zachowania świadczące o bezpośredniości składają się z aktywności czy też działań, które sygnalizują pragnienie nawiązania bliższego kontaktu z drugim człowiekiem. Na przykład przez przejawy serdeczności, bliskości i dostępności. Co ważne kultury, które ujawniają wysoki poziom zachowań związanych z bezpośredniością są znane jako „kultury kontaktujące się”, ponieważ członkowie takich kultur stają bliżej siebie i często się dotykają. Andersen utrzymywał, że kultury kontaktujące się, reprezentowane przez takie kraje jak Arabia Saudyjska, Francja, Grecja i Włochy, są zazwyczaj ulokowane w „ciepłym” klimacie. Natomiast „kultury mało kontaktujące się”, które obejmują Skandynawię, Niemcy, Anglię, Stany Zjednoczone i Japonię, mają klimat, który można określić jako „chłodniejszy”. Jest to istotny wymiar, ponieważ wrażliwy społecznie gość musi wiedzieć, jak zachowywać się w danej kulturze.

źródło: Flickr.com

Drugim wymiarem, który może być użyty do dokonywania porównań między kulturami, jest stopień indywidualizmu versus kolektywizmu. Kultury zachodnie są związane z indywidualizmem, natomiast kultury wschodnie identyfikuje się z kolektywizmem. Kraje o kulturze promującej indywidualizm obejmują Stany Zjednoczone, Kanadę, Belgię i Danię; natomiast kraje o najmniej indywidualistycznych kulturach to Kolumbia, Pakistan, Tajwan i Hongkong. Istnieje wiele znaczących różnic w niewerbalnych zachowaniach członków tych dwu typów kultur. Na przykład, członkowie kultur indywidualistycznych preferują większą odległość w relacji z drugą osobą, ale za to częściej posługują się zachowaniami niewerbalnymi aby zasygnalizować potrzebę kontaktu. Nie jest zaskakujące, że ruchy ciała bywają bardziej przewidywalne i bardziej zsynchronizowane w kulturach kolektywistycznych.

Trzeci wymiar różnic kulturowych to męskość. Jeśli przypomnisz sobie stereotyp męskości, to nie zdziwi Cię, gdy się dowiesz, że cechy męskie, które definiują kulturę męską, obejmują asertywność, nastawienie na rywalizację i ambicję. Natomiast cechy kobiece obejmują uczucie, współczucie i troszczenie się. Jeśli mężczyźni i kobiety mają być w danej kulturze traktowani podobnie, to dominującą część komunikacji niewerbalnej muszą stanowić raczej zachowania androgyniczne (bez określonej wyraźnie płci), a nie zachowania typowo męskie czy kobiece. Negatywne konsekwencje dominacji wyłącznie męskości czy kobiecości są oczywiste dla procesu komunikowania się. Jako przykłady można podać USA, których ekspansja kulturowa jest typowo męskim objawem kultury. Między innymi stąd biorą się problemy tego kraju z krajami arabskimi, które posiadają również kulturę męską, ale o innym charakterze.

Wszyscy wiemy czym kończy się posadzenie dwóch kogutów w jednej klatce.

Czwarty wymiar komunikacji to dystans do władzy. Na potrzeby badań został opracowany wskaźnik dystansu władzy (PDI – power distance index), który określa zasięg władzy danej osoby, rozkład władzy, prestiż i bogactwo w danej kulturze. PDI mierzy dystans, jaki oddziela jedną grupę czy członka kultury od innych w związku z posiadaną władzą. Im wyższy jest indeks PDI, tym kultura staje się bardziej autorytarna. W grupie krajów o najwyższym PDI plasują się Meksyk, Wenezuela, Brazylia i Kolumbia. Natomiast w takich krajach jak Austria, Irlandia czy Szwajcaria różnice klasowe są niewielkie, wręcz minimalne. W praktyce polega to na tym, iż jeśli zachowanie niewerbalne w danej kulturze w dużym stopniu sygnalizują posiadaną władzę, to taka kultura jest raczej autorytarna niż koordynacyjna.

Reklama

Prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu w komunikacji międzykulturowej można zwiększyć przez trening nakierowany na rozwijanie tej kompetencji. Kluczowymi umiejętnościami są: utrzymanie bezpośredniego kontaktu wzrokowego, uważne słuchanie (w sensie przetwarzanie informacji, a nie tylko bierne słuchanie) oraz uśmiechanie się.

Te trzy zachowania niewerbalne są zgodnie ujmowane jako istotne w tworzeniu korzystnego wrażenia w każdej kulturze.

Podane poniżej wskazówki powinny okazać się użyteczne dla osób, które chcą we właściwy sposób zachować się w trakcie kontaktu z przedstawicielami innych kultur:

1. Zapoznaj się z regułami dotyczącymi okazywania emocji w miejscach publicznych. Szczególnie ważne jest, żeby wiedzieć jak bardzo można używać mimiki twarzy oraz gestykulacji rąk.

2. Naucz się i bezwzględnie przestrzegaj reguł kierujących formami oraz sekwencją zachowań podczas powitań.

3. Dowiedz się, które różnice w statusie muszą być podkreślane oraz posłuż się właściwymi kulturowo zachowaniami niewerbalnymi w celu uznania takich różnic.

4. Określ stopień kontaktu fizycznego, zaangażowania i dostępności, który jest oczekiwany publicznie i zachowuj się tak, aby spełnić oczekiwania. Odłóż na bok fałszywą dumę i poczucie nadrzędności.

5. Staraj się uwrażliwić na specyficzne kulturowo oczekiwania dotyczące posługiwania się dotykiem, ruchem, zachowaniami wzrokowymi oraz wykorzystywania norm czasowych (spóźnienia!), aby dostosować się do schematu kulturowego.

6. Zapoznaj się z niewerbalnymi regulatorami konwersacyjnymi, jakie powinny bądź nie powinny być używane w akceptowanej konwersacji.

7. Zastanów się, które zachowania niewerbalne uznaje się za najważniejsze w rytuale kulturowym, aby w razie potrzeby móc zmodyfikować swoje zachowanie identyfikując się w ten sposób z ważnymi wartościami kulturowymi. I ponownie, tu nie chodzi o Ciebie, ale o szacunek dla innych.

8. Naucz się rozpoznawać i unikać posługiwania się emblematami i zachowaniami, które mogą być odebrane jako zniewaga czy obraza.

9. Określ rodzaj ubioru i dodatków osobistych, które są i nie są zgodne z przyjętą konwencją kulturową, a następnie dostosuj się do tych wytycznych.

Artykuł jest fragmentem książki „Komunikacja niewerbalna” Dale’a Leathersa (Wydawnictwo Naukowe PWN). Jest to podręcznik na temat komunikacji niewerbalnej, który jest przydatny zarówno w rozwoju własnych umiejętności interpersonalnych, jak i w sprzedaży, marketingu oraz reklamie.